Tshetshi ashu-patshitinamat nitinnu-aitunnan, anite ut atanukana nitshissinuaimakunan tshissenitamuna tshe aitiat mak tshe ishinniuiat, kie nenua uenutishiuna iapit nimishta-uitshikunan, anite kassinu tshekuan aishi-tapitak tshetshi ut inniuiat. Nenua tshishkutamatsheuna eshku takuana kashikat kie niminuenitenan tshetshi ashu-patshitinamat.
Tshissenitamun tshe aitinanut p.1
(1) Tshika ui papamutanun minashkuat tshetshi nanituapamakanit nasht e kuishkuashkushit ushkuai.
(2) Ekue tashkuauat ne ushkuai. Neuau tatuau. (3) Patush ekue mukutakanitau.
Ueshkat amishku uipita apashtakanipina. Kauapashit katshi takushinit kaushitshiputakan apastakanu.
Tshissenitamun tshe aitinanut p.3
Ua tutakaniti unakana kie ma utapiunakana, ushkuai apatshiakanu. Mukutakan apashtakanu e matishakanit ushkuai e mamishekak, ekue eka pashut ne mishtiku.
Ua mamuapikatakaniti nenua nshkuaia, minaiku-utapiukatiapia apashtakanua, ushakanua ekue akutakaniti tshetsji anu nushkapekaki.
Ekue pikuneikaniti nenua ushkuaia tshetshi mamu tapashkuaikaniti.
Uenutishiun p.3
Anite katshishpakaussikut takuan inniun kie tshishkutamatsheuna shutshenitamun, shutshiteieshkatun, tshinuenimitun kie ie e ishpitenimakaniht ishkueuat, tapuetatishun tshetshi nitautshin kie minu-nitautshin, e ishpitenimakaniht tshanuenimakaniht aueshishat, tshetshi eka nanutakanit eishi-kanuenitashuiak ute assit, tshishkutamatsheuna kassinu utshitimauenitamuna innu kie tshetshi nishtuapatakanniti kassinu auen ushutshishiuna, tan ua ishpitenitakuannit ushitshishiun.
Tshissenitamun tshe aitinanut p.4
Ushtashkua tutakanua ashini e mishkakanit anite unuitimit. Ashfni e mashkuat apashtakanu tshetshi tshishiputakanit, ututamaikanu nuash e papashtaikanit anite itetshe tshe tshinat.
Ne ashini ekue ashitapikatakanit anite ushtashkuashkut ashit atipish kie ma mush-atipish kie ma pishakaniapi.
p.5
Atshapi mak akashku mishta-shashish ut tat shash nishunnu tatutshishemitashu-mitannuepipuna. Mukutakan apatan ua tutuakanitaui. Aueshisha utsheshtiapinua piminikanua tshetshi ut tutakanit ne miam pishakaniapi. Nishtuapatamun mishta-apatan tshetshi uauetaikariit tshetshi tshinashkut anite unishkuat akashkut. Mikunat anite tshikamuiakanuat tshetshi minupuanit e pimutikuatakanit aueshish.
Uenutishiun p.5
Innu-auassat tshishkutamatishuat e tshitapamaht kie e tshissinuapamaht uikanishuaua eshakurnitshishikua, e natauht anite uashka umatakapuat eiapishissishiniti aueshisha.
Ishpitenitamun, eukuan ne iapit tshe ui nishtutamut, tshe ui nishtuapatamut aueshish umitunenitshikan. Tshitshue kanataut kassinu nishtuapamepan aueshisha eitiniti kie nenu eishi-tshishikanit tshe nataut. Mate nanikutini, ne kun eshi-sheuet, ekue ushimuht anitshenat atikuat. Kanataut nanitam minuashinua urnatshunishima iapashtaht eshpish ishpitenimat atikua, nenua tshe nipaiat.
Uenutishiun p.7
lnnuat aiat shutshishiuat eishi-innitau anite nutshimit, nenu eshi-tshishikanit e mishkutshipanit, mak kassinu eshi-nitautshit tshekuan kie aueshishat e tatau anite assit nutshimit. E nishtutau amishkuat tatipan ishi-tshiueuat anite e minuannit tshekuannu tshe apashtatau :
Tshiuetinit ishi-tshiueu Uapashku
Natshiku apu nukushit ne ka uapanishit mashku
Nutshimit teu ka kashteushit Mashku
p.7
Innu-mitunenitshikanit, mishta-ishpitenimati aueshish mak ishpitenitamini assi, uemut tshe ishpitenimikauin miam kanataut. Ka minushit kanataut ishi-uapamakanu miam kauenutishit, ka kuishkushit utatusseunit, nashiku ka itenimitishut mak ka ishpitenitak tshekuannu mak ka ishpitenimat auennua.
Uenutishiun p.8
Atanukana uitamatsheuat tshiashi-innuat meshta-kanauenita mukueni tshissenita munnu, tipatshirnuna eshi-mamikutshipanit assi kie eshi-tatau auenitshenat. Muk tshiam e-iashu-tipatshimut innu anite pet ka aianashkanit mak at anite mashinaikanit. Eshi-mishkamashinanut, niatuapatshanut tapuetatishinanu menuakua.
Mishta-shashish tepanat aueshishat meshta-mamishishtitau anutshish shash nana apu tatau. Kie anutshish tshitshissenimanuat mamitshet, tatipan eshi-innutau mamu tepanat anite petkaianashkat. Kie tapuetatishinanun anite utshipanu aueshishat. Uemut mamu tekupanat.
Uenutishiun p.9
Eiapatshitat Tshakapesh umanitu-shutshishiun, tshiui uapatanikunanu tshitatusseunnu: tshe ui utinitishinanu tshetshi nitautshitishiaku kie anu tshetshi minu-nitautshiaku.
Uenutishiun p.13
Mishta-shashish anite pet kaianishkat, innua mak aueshishat nishtutatupanat. Mamu anat inniuipanat kie aimitupanat. Apu tut tshekuannu tshipishkakutau anitshenat innuat kie aueshishat.
p.14
Plusieurs médicaments sont fabriqués à partir de la gomme de sapin comme les sirops contre la toux, les onguents désinfectants, les décongestionnants.
Uenutishiun p.14
Uneneun apashtau inniunnu tutak inniunnu. Apu itapashtat tshetshi apatshipaiat uikanisha. Tshipa ueshamitshetinanun ute eshpitishkamikat. Apu ui uipikunak assinnu.
p.15
Tshiuetinit shuniau-aueshish mishta-tshishushiu. Papeiku nenua upiuaia uipitikanua ekute uet tshishunikut auen e ashpishimuatshet, ekue eka shikatshit.
Uenutishiun p.15
Kassinu apatshiakanu aueshish. Eshpitenimakanitau aueshishat. Miam peikuan Tshakapesh umisha eshpitenitak utukainnu Katshiuashku e tutak utishpishimun. Kie uinuau innuat mishta-ishpitenimeuat aueshisha. Apu tshekuannu nanutatau.
- Ushkana atusseuakana tutamuat. Uipita, ushkashia, tapishkaniapia tutakannua.
- Ashtish, sheshtikuiapia kie pishashakaniapi tutakannu.
- Atikuain, aueshish ushakai e maminuashiniti matshunisha tutakanu.
Uenutishiun p.20
Nenua anu uet pikutaniti Tshakapesh eukuannua tshauetiat tshetshi natuuimat. Ashit mineu umisha tshetshi uitshimaniti. Nenu uet tutaku, tshetshi punipanit kaukau innuat e tshinuenimititau anite aishkat. Netshish katitau kutaka innuat kakataku uetitetau, anite nutshimit. Tshakapesh tutam tshetshi eka uitshimitunanut etshinuenimitunanut. Usham tshipa tshi animuat innuat e iakushiniti utauassimuaua, e massiniti, e uitshimituat kau anit uinuau.
Uenutishiun p.21
Nepiat nenua nish mishtapeua. Tshaueti nenua peik anu uet pikutat. Tshakapesh uauitshieu innua anu tshetshi anu-pikuatatau kie ekue punipanit e muatau uitshinnua.
Uenutishiun p.22
Apu tut kassinu nipiakanitau ishkunakanipanat uetissat. Tshetshi eka metshiakanitau kie nanitamu tshetshi takuak mitshim. Eukuan eshku eshi-takuaimatishut kashikanit innu.
Uenutishiun p.24
Matshinnuat eukuan anitshenat mishta-tshiashinnuat apu tut ishpish pikutat miam peikuan anutshish innuat. Nianiatuaikaniht ushpitunuaua ekue tutakanit ui utushkunuaua. Tshakapesh tutueu tshetshi anu nitau-atusseniti.
Uenutishiun p.26
Nanitamu katshi tshi-natuunanut. Kassin auenitshenat uishamakanuat tshetshi mupimeht ashit kanatuuniti. Mukushanu ekue utmuakanit teuaikan tshetshi innu-niminanut.
p.27
Atikuiana tshitshineuat ishkueuat tshetshi tutakau matshunisha kie tshetshi assimetaua ashama. Nenu mateikan atik ushkan apashtakanu mak unashkut (silex) nanikutin pishkutshikan utatushkat atik, ne uin, ua pishkuaitshanut.
p.28
lshi-mukutakanu ne mishtiku-eimikuan. Naushunakanu tshishtapakun mishtikut shash nenu eshinakushit miam mishtiku-eimikuan. ltapashtakanu tshetshi mautakanit pimi emussipanit miam ueshakanikaui ushkana, eukuan ne ka mishta-ishpitenitakuak mitshim anite e matinuenanut mekushenanut kie ma anite meshta-aitinanut.
Uenutishiun p.30
Ishi-ueueshtau Tshakapesh uatapimat peiku ishkueua eukuan e punipanit ka-ishinakut e mamitshetinit napeu utishkuema. Peiku ishkueua, ekue minat umisha tshetshi uitapimat, uitsheuakanituat. Eukuan etutak Tshakapesh pelle ka-utishkuemit mamu uitapimitutau, kie mamu tshetshi uauitshitutau tshetshi mamu innutau-ussinnuat tshetshi tatau.
Uenutishiun p.31
Eka tshi piteimin. Kassinu auen tshika ui apatshiakanu, aputshi peiku atusseiaku uemut tshika uishaputuesken eshi pimutanut ui katak ituteienia. Tshishkutamakun peteimini nanikutin tshika ui apatshianuat kutakat auenitshenat. U sham aputshi kassinu pikutaiaku e peikussiaku. Nanikutin aiat ui-pikutaini kie mak ui-tshishkutamatishini tshika ui shaputueshken eishi-pimutanut.
p.32
Nikussenan nameshat anite shakaikanit kie anite shipit, ne peiku e uinakanit utshashumeku, miam urne kushkan eshinakuak, iapit mishtiku e apashtakanit ka mukutakanit mak e tshinapishkat ushkan e apashtakanit anite mishtikut.
Kueshpiati tekuatshiki kie pepuki, nipimishkanan anite shipua mak nikapatanan, nutinenan nutshimiu-mitshim muku ne ua apashtaiat tshe ishpish ne pimipaniat. Pessish etananut nenua shipua anite etat ne utshashumeku, eukuana e apashtaiat nenua uashuakanashkua anite assit ka tshimataht anitshenat kutakat kaikusseht. lapit apashtakanua nenua e natu-atikuepitananut. Ushtikuan-uashuashkanashku iapit tutakatshenanu ushkan e mukutakanit miakupitakanit anite unishkut ka mukutakanit ashit ne ashini kie ma ushkan. Nenua uashuakanashku makupitakanua ashit pishakaniapi. Pishakaniapi makupitakanu anite uashuanashkut ekute uet tshi utshipitakanit ne namesh. Tshika ui pikutau ne auen tshe uepinak uashuakanashkunu, tshetshi eka pikutat anite ashinit, eshku eka makunat nenua utshashumekua pet pekupeniti.
Tshetshi katshitinakanit utshashumeku, ne nitapashtanan uasheshkutuakan anite unishkuat ushkuaiat tshishpitshikamuiakanuat. Ne uasheshkutuakan eukuan tshetshi tshitinak ne utshashumeku. Eshku eka ne shashkaikanit, akutshimakanu anite nipit tshetshi eka tshinipikashit.
Uenutishiun p.32
E mishta-mamitunenumat Tshakapesh pikutau tshetshi aimiat umisha. (Mitishu)
Uenutishiun p.33
At shuk eka nanitutatakuti umisha. Eiapit uauitshiku tshetshi natikut anite etat eka minuanit. Minuenitam e uapamat ussima e shutshiteieniti.
p.36
Anite uapush meshkanua uet nametakaniht. Ka natuut nakuanitsheu. Unakuan e tutak pishakaniapinu apashtau tshetshi uauapikatak. Anite upime tshishtapakuana tshi tshimun.ariat. Tshetshi uanasse pitepitat anite nakuanit. Ueshkushtak tshetshi unauipaniut anite nikuanit muk aiat tshiputamanaku nakuanu ekue nakuashit.
p.37
Lauieshiuti tipishkau-pishum kakushapatikau unakutauat ninitutshikan tshetshi neikaniti anu tshetshi shutshishimakaniti teuaut Ka-natuuht eiapit kie uinuau kenuenitakau miam mate : mashkua ushkanua tshetshi minupanitau natshi-nipiatau mashkua. Eukuan ne auen, matishu etakanit.
Eukuan ne anu uet apishissihit uet pikutat tshetshi apikunat tshitshikau-pishimua. Ekue tutak tshetshi tshishikanit kie tshetshi tipishkanit.
Tshakapesh tshitshishkutamakanu nanitamu tshe ui apatshiakianu uet apishissishet ma kat tshinanu.
Uenutishiun p.37
C’est le plus petit des rongeurs qui réussit à libérer le soleil, créant ainsi le jour et la nuit. Tshakapesh nous enseigne ainsi que l’on a souvent besoin d’un plus petit que soi.
Uenutishiun p.38
Kashikanit, anite ut tipishkau-pishimuat, Tshakapesh tshut nakatuenimukunanu tshetshi innu-aiminikueni tshetshi eshku minu-kanuenitamanikueni tshinnu-aitunnu.
Etshitapamatau tipishkau-pishimua, innuat tshissenitamupanat tsheku meshkanu tshe apasht kueshpitau tiekuatshiniti·kie niashipepatshitau shiakuniti.
Uenutishiun p.39
Tatuau katshi atanutshenanut, eukuan urne eshi-tshishtapanit (e utamashkutik pineutshiss) kie ne essishuemakak mishta-shashish nene ka unitamakak.
